Voetstappen in de sneeuw. Dat was de eerste herinnering van mijn grootmoeder. De voetstappen waren van haar ouders. Ze liep in een stoet, naar de plek waar haar grootvader ter aarde zou worden besteld. Het was 1922 en we bevinden ons in Georgië. De naam van het dorpje waar ze woonde ben ik vergeten. Net als haar achternaam. Die vergeet ik ook altijd. Haar voornaam was Helena. Ze vertelde over haar herinnering op de avond voorafgaande aan de crematie van haar man, mijn grootvader (wiens voornaam de mijne is). In haar vaderland was het gebruikelijk om de spiegels te bedekken als er iemand was overleden. Vertelde ze. De spiegels in dit huis waren onbedekt.
In een van mijn eerste herinneringen komt deze oma voor. We bevinden ons in Grande Motte, Zuid-Frankrijk. Op het strand. Ik ben een jaar of vier. Het is bloedheet. Terwijl ik in het zand aan het spelen ben, zie ik mijn opa en oma aan komen lopen. Hoewel het een graad of veertig is, draagt ze een korte bontjas. Mijn opa draagt een grijs pak. De herinnering is gekleurd als een postkaart uit de jaren zeventig.
Op de boulevard reed zo’n klein toeristentreintje. Twee jongens sprongen er op en wilden gratis meereizen. De gids, een jonge vrouw, joeg ze er weer vanaf. “Goed zo”, zei mijn vader, “geef ze maar een flinke draai om hun oren.” In mijn verbeelding zag ik hoe de vrouw met haar handen draaiende bewegingen rond de oren van de jongens maakte en snapte niks van deze straf.
Vroeger, als er samenvattingen van voetbalwedstrijden waren, las je aan het begin van een samenvatting altijd een zinnetje als: “Heracles speelt van links naar rechts.” Handig voor mensen die een zwart-wit tv hadden en hun favoriete club niet aan de kleuren konden herkennen. Zo zagen ze welke club van links naar rechts op hun scherm speelde en welke club van rechts naar links. Wij hadden een kleuren-tv. Ik heb jarenlang gedacht dat het stukje tekst een soort blijk van waardering was voor de club waarvan de spelers het meest naar elkaar aan het overtikken waren.
Hebben je grootouders misschien nog Isaac Babel ontmoet?
Hun wegen hebben elkaar vaker gekruist dan ze zelf wisten.