S. legt de schuurmachine op het gangkastje. Ze heeft ook iets voor ons, maar ze is vergeten wat. Nog wat gedaan dit weekend? Jawel, wij wel. Wij waren naar Gijsbrecht van Aemstel geweest in de Stadsschouwburg van Amsterdam. Sinds 3 januari 1638, toen het stuk voor het eerst werd opgevoerd ter ere van de opening van de eerste stenen stadschouwburg (toen nog op de Keizersgracht), is het bijna elk jaar rond de jaarwisseling te zien geweest. Eind jaren ’60 verdween deze traditie omdat De Gijsbrecht als te oubollig werd gezien. Maar sinds enige jaren is de traditie in ere hersteld. Om ‘m nu weer de nek om te draaien, want de subsidie houdt op, zodat dit voorlopig wel eens de laatste keer zou kunnen zijn dat De Gijsbrecht in de eerste week van januari te zien is. Vandaar dat wij er waren. Samen met mijn ouders. Mijn moeder vertelde de hele tijd dat ze onlangs in een radioprogramma had gehoord dat Vondel zoveel nieuwe woorden aan ons taalgebied had toegevoegd. Ze kon zich alleen geen voorbeelden herinneren. Flux is een woord dat mij opvalt. Schouwburg schijnt hij te hebben bedacht.
In het vijfde bedrijf hebben Gijsbrecht en zijn vrouw ruzie. Hij wil dat zij de ten ondergaande stad verlaat. Zij wil van geen wijken weten en wil dat hij met haar mee gaat. Liever ziet ze haar kinderen sterven en verkracht worden dan dat ze haar man in de steek laat. Ze zal zich verdedigen met alles wat ze in zich heeft, belooft ze. Hij scheldt haar uit, provoceert haar, ik vermoed om een breuk te forceren en haar te redden. Maar ze weigert weg te gaan. En hij weigert mee te gaan. En dan komt de engel het toneel op om te vertellen dat Gijsbrecht de stad moet verlaten en in Pruisen een Nieuw Holland moet stichten. De engel is onaards dun. Je kan bijna door haar heen kijken. Ze heeft een met bloed besmeurd nachthemd aan en een reep van een rood gewaad over haar schouders. Ze wankelt op haar benen en haar hoofd wiebelt op haar lijf. Ik ben bang dat ze elk moment kan bezwijken. Maar ze houdt zich overeind. De barbarij staat aan de poorten. Lijzig pratend over een Amsterdam dat driehonderd jaar later uit haar as zal herrijzen waggelt de engel het toneel af. De uitvoering duurt tien minuten korter dan aangegeven.
