Trepverter

In een aflevering van Seinfeld zit George Costanza tijdens een vergadering met veel smaak garnalen te eten, als een van zijn collega’s ineens tegen hem zegt: “Hey, George, the ocean just called, they’re running out of shrimp.” De overrompelde George weet niks te zeggen en wordt uitgelachen. In de auto, op weg naar de tennisclub, valt hem de perfecte repliek binnen: “O yeah, the Jerk Store just called, they’re running out of you!” Hij vindt dit zelf zo’n goede vondst dat hij een nieuwe vergadering organiseert waarin hij weer opzichtig een broodje garnalen gaat zitten eten. (Hier kunt u zien wat er dan gebeurt.)

U kennende bent u maar al te bekend met dit fenomeen. Ik in ieder geval wel, maar terwijl het me zo vaak is overkomen, kan ik me op dit moment geen treffende situatie herinneren. Vandaar dat u het met bovenstaande plotomschrijving van een aflevering van Seinfeld moet doen. Maar waar ik naartoe wil: voor dit fenomeen, dat de perfecte repliek je veel te laat binnenvalt, blijkt het Jiddisj een woord te hebben, las ik in de roman Herzog van Saul Bellow.

Trepverter.

Letterlijk: trapwoorden. Woorden die je binnenvallen terwijl je onderaan de trap staat, lichtjaren verwijderd van de plek waar je net bent vernederd. Trepverter. Mooiste woord aller tijden wat mij betreft. En wat een taal dat daar een woord voor heeft!

Echter, na enige research kom ik er achter dat het Nederlands zo ongeveer de enige taal is dat geen uitdrukking voor dit fenomeen heeft. De Fransen hebben l’esprit de l’escalier, in Paradoxe sur le comédien (1773) gemunt door de filosoof Diderot. De Engelsen hebben dit vertaald als staircase wit. Een andere naam die ze voor ditzelfde fenomeen hebben is afterwit. De Duitsers hadden ooit Treppenwitz, maar dat woord schijnt tegenwoordig weer een ander fenomeen aan te duiden, namelijk feiten die hun eigen context lijken tegen te spreken.

Van al deze woorden en uitdrukkingen vind ik trepverter overigens wel veruit het mooiste. Het heeft ook precies het juiste gevoel. L’esprit de l’escalier klinkt te chic voor zo’n frustrerende aangelegenheid. Trepverter past beter. Dat vangt precies dat chagrijnige gevoel dat je er aan over houdt.

Zou het Jiddisj trouwens ook een woord hebben voor een ander fenomeen waar ik wel eens last van heb? Dat je in je hoofd, voorafgaand aan een discussie, iemand met speels gemak met de grond gelijk maakt, maar dat al je snedigheid als sneeuw voor de zon is verdwenen zodra de discussie echt begint en iemand dingen terug zegt die je niet had zien aankomen. Herzog, het boek dat mij het woord trepverter leerde, gaat over iets wat hieraan verwant is: de door zijn vrouw en beste vriend bedrogen professor Herzorg schrijft continu brieven aan iedereen, vrienden, vijanden, bekenden, onbekenden, levenden, doden. Brieven die hij nooit verstuurd en die  waarschijnlijk alleen maar in zijn hoofd bestaan. Dat doe ik zelf ook heel vaak. Word ik door Matthijs van Nieuwkerk geïnterviewd in De Wereld Draait Door, leg ik snedig uit hoe het leven in elkaar steekt en veeg ik en passant de vloer met zijn eigen programma aan. Dat werk. Misschien moeten we zelf maar een woord voor dit soort mentale monologen verzinnen. Mentale monologen zou kunnen, maar ik zou iets bloemrijkers willen. Iets meer richting trepverter. Ik heb dat soort mentale monologen vlak voor het slapen gaan. Of als ik in bad lig. Of aan het fietsen ben. Bedbrille misschien. Of badmonologen. Of herzogjes.

Molovich
Erkend miskend genie. Motto: succes is voor losers.

16 Reacties

      1. Dat is inderdaad een bijzonder fijn verhaal! Dateert overigens van meer dan 10 jaar geleden, volgens mij. De eerste keer kerst met mijn lief, nu officieel mijn vrouw. En moeder van mijn kinderen.

  1. In het Parool van vorige week stond een ingezonden brief van ene Ines Kaljee, die nota bene in Grenoble, Frankrijk, woont. Ik was dagenlang zo begeisterd door de vraag of dit een echte naam was, vrucht van geniale ouders, een briljante nick of een pesterij van haar nieuwe landgenoten (dat mijn huisgenoten gek van me werden en), dat ik haar ben gaan googlen. Ze bestaat. En ze hoort bij de familie Kaljee. I kid you not.
    In mijn kringen hebben we al Roy Zijnen. Hij is te oud om met Ines Kaljee te trouwen. Wat ik eeuwige zonde vind.

    1. Ik weet dat het niet leuk is om een grap uit te leggen, maar echt: ik snap geen jota van wat je hier schrijft. Kunt u zich nader verklaren? Ik vermoed dat mijn Frans tekortschiet.

Laat een antwoord achter aan Molovich Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *