Untitled (Bungelend aan een spijker)

Voor het eerst in jaren bezocht ik het Stedelijk Museum te Amsterdam. Met name om de overzichtstentoonstelling van Marlene Dumas te zien, maar ik ben ook nog even langs de rest van het gebodene geraasd. Toen ik een ruimte doorkruiste waarin ik een snoer met verlichte peertjes zag hangen, dacht ik in eerste instantie dat de lichtinstallatie naar beneden was geflikkerd.

Felix Gonzalez-Torres Untitled (A Love Meal) in het Stedelijk Museum Amsterdam

Terwijl deze gedachte vorm kreeg, liep ik de volgende ruimte binnen. Ik was er niet zeker van. Het zou wel heel slordig zijn van een museum om z’n verlichting er zo bij te laten hangen. Of het was net gebeurd en niemand had nog iemand gewaarschuwd. Ik liep terug om er nog eens goed naar te kijken. Ja, nee. Dit was geen toeval… dit was kunst! Gelukkig hebben ze in het Stedelijk meestal wel van die bordjes die een en ander verduidelijkten.

Het bleek een installatie van Felix Gonzalez-Torres uit 1992. Getiteld “Untitled” (A Love Meal). Ik citeer even:

Met zijn werk zet Torres onopvallende voorwerpen in als drager van grote thema’s zoals gezag, liefde, kwetsbaarheid, dood, melancholie en herinnering. De sculptuur “Untitled” (A Love Meal) bestaat uit een koord met 42 gloeilampen, dat hier bungelend aan een spijker in het plafond naar beneden hangt. Onderdeel van het werk is dat de eigenaar of bruikleennemer zelf kan kiezen in welke configuratie het wordt getoond.

Voor zoveel luiheid kon ik niets anders dan mijn hoed afnemen. Ik moest denken aan een waargebeurd verhaal dat ik ooit las bij Oxysept. Een kunstcriticus recenseerde een tentoonstelling in een beeldentuin. Eén kunstenaar ging zelfs letterlijk de diepte in, schreef de criticus. Twee grote gaten in de grond riepen associaties op over grootse thema’s als leven en dood. Akkerkunst, doopte de criticus het, diep onder de indruk. Een dag later stond er in kleine lettertjes een rectificatie in de krant. De gaten waren gegraven om twee sokkels in te zetten. U leest hier het volledige verhaal.

Maar de installatie van Felix Gonzalez-Torres bleef wel terugkomen in mijn hoofd. Het liet me niet los, zoals dat heet. Al was het maar omdat het mij niet lukte om het te begrijpen. Dan maar wat over hem lezen en meer van ‘m bekijken. En langzaamaan begreep ik dat zijn werk wat meer om het lijf had dan mijn primaire verontwaardiging deed vermoeden.

Gonzalez-Torres was een Cubaanse kunstenaar die in New York woonde. In 1991 overleed zijn vriend aan de gevolgen van AIDS. Als eerbetoon aan zijn geliefde verzon hij o.a. de installatie “Untitled” (Portrait of Ross in LA), bestaande uit een kleine 90 kilo in papiertjes gewikkelde snoepjes. Waarbij de kleine 90 kilo het ideale lichaamsgewicht van Ross representeerde. Het publiek werd uitgenodigd de snoepjes mee te nemen om zo mee te helpen aan de symbolische aftakeling van het lichaam.

Of neem “Untitled” (Perfect Lovers): twee klokken die synchroon lopen, totdat de ouder wordende batterijen ervoor zorgen dat ze van elkaar gaan verschillen. Uiteindelijk zal een van de klokken er als eerste mee stoppen. Zelf stierf Felix Gonzalez-Torres in 1996, op 38-jarige leeftijd, eveneens aan de gevolgen van AIDS.

Kortom, zijn werk gaat over de usual: liefde, dood en verlies. Je ziet het niet meteen, maar als je het weet wel. En zodra je wat beter begrijpt wat je ziet, zonder het helemaal te begrijpen, wordt het ook mooier. Dan krijgen 49 brandende peertjes die, bungelend aan een spijker in het plafond van het Stedelijk, ineens een verhaal. Het gaat denk ik om de bezieling van alledaagse voorwerpen. In dit interview vertelt Gonzalez-Torres waarom hij zo dol is op vlooienmarkten. Hij houdt van de verhalen die hij achter objecten vermoedt. Het overkomt me ook wel eens bij inrichtingen. Dat je ineens ontroerd raakt omdat iemand iets op een bepaalde manier heeft neergezet. Of voor een zeker behangetje heeft gekozen. Het overkomt me ook als ik kijk naar de dingen die mijn dochtertje verzamelt. Zij sleept graag met koffertjes en tasjes, waarin ze alles verzamelt wat ze tegenkomt. Legoblokjes, puzzelstukjes, haarclipjes, muntjes, stiften, papiertjes, dennenappeltjes, dingetjes. Het stelt niks voor, maar doordat zij het bij elkaar heeft gebracht wel.

Ik moet snel maar weer eens naar het Stedelijk.

Molovich
Erkend miskend genie. Motto: succes is voor losers.

8 Reacties

  1. Da’s moderne kunst: je ziet het pas als je het de begeleidende tekst leest. Ik was een keer bij een lezing van moderne kunst duider http://www.hansdenhartogjager.nl/
    Hij liet bijvoorbeeld, een saaie foto zien van een stuk zee. Beladen werd die foto pas als je wist dat precies op die plek de Herald of Free Enterprise was gezonken. Het was geen anonieme golf meer.
    Persoonlijk slalomt mijn mening in een museum/expositie tussen enerzijds de nieuwe kleren van de keizer, en anderzijds dat ik er door getroffen word. En soms schaam ik me dan achteraf voor mijn impulsieve en goedkope mening die daar aan voorafging.
    De uitgestalde snoepjes van Gonzales-Torres heb ik op dezelfde manier gezien, verleden jaar, in Watou, Belgie. Pas na het lezen van de begeleidende tekst kwam die triestheid door. Aan de andere kant: je mocht de snoepjes verschuiven, opeten, meenemen. Dat maakte die kunst juist weer erg levendig.

  2. Precies, Rigo. En het eigenaardige is dat de werkjes die het sterkst een nieuwe-kleren-van-de-keizergevoel oproepen mij achteraf vaak het meest treffen. Misschien juist doordat je in eerste instantie boos wordt en het daarna gaat begrijpen, waardoor je je gaat schamen.

    Overigens was het bordje niet voldoende. Het bordje werkte zelfs mee aan het nieuwe-kleren-van-de-keizergevoel. Het Stedelijk Musuem verdient een betere bordjesschrijver.

    1. U mag dat, zeker, ware het niet dat ik dat gelezen heb. In vertaling weliswaar ‘Van Bauhaus tot ons huis – waarin opgenomen het geschilderde woord’. Uitgeverij Bert Bakker. En daarin staan enkele heel erg heldere analyses en beschouwingen. Ik was er wel van onder de indruk toen ik het las. Hij fileert bijvoorbeeld, heel fijntjes de praktijken van Bauhaus. Inderdaad: lezen dat boek.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *