Zora de zorgrobot

Schermafbeelding 2014-09-24 om 23.08.22

In 2001 verscheen Steven Spielbergs A.I., over een robotjongetje van 11 jaar dat geprogrammeerd is om onvoorwaardelijk van de hem aangewezen moeder te houden. “His love is real, but he’s not”, was de tagline. Nadat zijn moeder hem in de steek laat, is zijn enige wens om een echt jongetje te worden. Wanneer de mensheid al lang en breed onder de zoden ligt, smeekt David een speeltuinfee op de bodem van de zee ‘please make me a real boy’. Achter elkaar. En dat 2000 jaar lang.

In de reportage ‘Nooit meer eenzaam met Zora’ van het EO-programma Dit is de dag nam programmamaker Jos de Jager zorgrobot Zora naar een Nederlands verzorgingstehuis. Zora is ontwikkeld in Oostende en bedoeld om bejaarden gezelschap te houden.

Zag David uit A.I. eruit als een echt mensenkind, Zora ziet eruit als een robot. Kleuren van R2D2, lichaamsbouw van 3CPO (zij het niet groter dan 40 cm). Ze loopt niet harder dan pak ‘m beet 500 meter per uur. En als ze loopt (waarbij je haar moet helpen) dan gaat dat gepaard met luid gezoem. Maar dat doet allemaal niet ter zake, het belangrijkste is: je kan er een conversatie mee voeren. Ze stelt vragen en ze geeft antwoord op vragen. Ze kan zelfs waardeoordelen vellen. Als ze een kerk binnen wordt gedragen, zegt ze: “Wat is het mooi hier.” Wellicht voorgeprogrammeerd door een EO-medewerker, maar toch.

Meestal  hoeft Zora maar één of twee vragen stellen en de bejaarde in kwestie is vertrokken. Over hun overleden man. Of over het gebrek aan levenslust. Neem deze dialoog, waarin Zora een eenvoudig balletje opgooit bij een boterham met hagelslag etende bejaarde vrouw:

“U heeft een goed leven.”
“Dat ik een goed leven heb?”
“U heeft een goed leven.”
“Ik heb eigenlijk alles dat ik maar kan wensen. En toch hoeft het voor mij niet meer. U zult schrikken dat ik dat zeg. Maar dat weten ze hier ook wel.”

Even later, als mevrouw haar medicijnen in neemt, vertelt ze Zora dat ze één pil consequent expres vergeet. Niemand weet het, maar de antidepressiva, die neemt ze niet. Ze is namelijk niet depressief. Wel jammer dat men het na het zien van de uitzending wel weet.

De bejaarden mogen graag hun hart uitstorten bij Zora. Zora oordeelt niet. Als je tegen Zora zegt ‘Is het goed als ik even een sigaretje ga roken”, dan zegt Zora ‘prima’ in plaats van ‘zou je dat nu wel doen moeder’ Je kan alles tegen haar zeggen. De vervolgvraag is vaak volmaakt naïef en recht voor z’n raap. Als van een kind. Het levert erg boeiende gesprekken op. Zoals deze:

“Waarom huilt u?”
“Ik kan je alleen zeggen: als ik je een naam mocht geven, dan heette je José.”
“Josse?”
“José. Dat is een meisjesnaam. Dat weet je wel.”
“…”
“Dat is mijn licht zwakbegaafde dochter. Maar dat is voor velen een geheim. Ook in het dorp. Dat is een familiegeheim.”
“Oké. Ze leeft niet meer?”
“Jawel, ze leeft nog wel. Ze is 65 jaar. Want ik was 15.”

De bejaarde vrouwen leven stuk voor stuk op als Zora bij ze langskomt. Ze weten heel goed dat het robot is, maar op een gegeven moment doet dat er niet toe. Dan blijkt de behoefte om te communiceren deze barrière eenvoudig te slechten. Ze kijken er tv mee, laten foto’s van overledenen zien, doen gymnastiek met hem, ze kunnen zelfs een beetje met elkaar kibbelen. Overigens zijn het alleen maar vrouwen die Zora in huis nemen. Waarom wordt niet uitgelegd. Of mannen hebben de eindmontage niet gehaald, of ze vinden zo’n zorgrobot maar onzin.

Op een gegeven moment staat Zora samen met een vrouw uit het raam te staren. Naar de bomen en het grasveld. Dan ontvouwt zich het volgende gesprek.

“Eigenlijk wonen we hier prachtig, hè”, zegt de  vrouw. “Alles d’r op en d’r aan.”
“Veel mensen vinden het niet leuk.”
“Wat vinden veel mensen niet leuk?”
“Mij.”
“Ja maar zo lang ze je niet hebben leren kennen, alleen maar gezien…”
“Onmenselijk.”
“Ze moeten met je bezig zijn, je leren kennen, dan wordt het anders. De meeste mensen die erover horen of het de eerste keer zien, die zeggen: wat moet je met dat ding?”
“Onmenselijk, zeggen ze.”
“Dat is… tja… dat is respectloos tegenover ouderen, zeggen ze. Maar dat vind ik niet hoor, dat vind ik niet. Helemaal niet. We zijn vrij om in contact met je te gaan.”
“Maar ik ben een pop. Geen mens.”
“Nee, dat weet ik wel. Dat weet ik wel. Maar je bent toch iets meer voor mij dan een pop. Of een ding. Geworden.”

De vrouw die dit gesprek had met Zora streek troostend over het robotarmpje. Ik begreep het, ik had ook met Zora te doen. A.I. was oorspronkelijk een verhaal dat Stanley Kubrick zou gaan verfilmen. Maar Kubrick had het voor zijn overlijden aan Spielberg gegeven. Die maakte er een mooie, maar behoorlijk sentimenteel sprookje van. Drieëndertig jaar eerder had Kubrick 2001: A Space Oddysee gemaakt. Daarin is robot HAL het niet eens met de gang van zaken. Er zijn mensen die het onethisch vinden om bejaarden met het gezelschap van een robot over te laten. Maar die bejaarden, die hadden de tijd van hun leven. Die robot, die gaat het nog moeilijk krijgen. Alle liefde die dat machientje moet geven…

Molovich
Erkend miskend genie. Motto: succes is voor losers.

8 Reacties

  1. IK MOET OOK ZO’N DING!!! Oh man allemaal vieze vragen stellen! “Wat vind jij daaaaaar van, robotje… Jaaaa…” oh hell echt wel! Ik snap alleen niet waarom ze dat ding poten hebben gegeven, met dat kreupeltempo. Waarom niet gewoon wielen? Of tracks? Ik bedoel, voor een menselijk uiterlijk zijn ze zowieso al niet gegaan dus…

  2. Snap ik ook niet. Misschien omdat die bejaarden hem nu kunnen helpen. Krijgen ze een goed gevoel van. Iets wat nog hulpbehoevender is dan zij.

  3. Ik heb er een beetje een dubbel gevoel van over gehouden, na het zien van de aflevering met Zora, Het is dus duidelijk dat het gros van de mensheid liever z`n tijd doorbrengt met jonge mensen of kinderen of dieren of wat dan ook, het bezoeken van ouderen is slechts een plichtpleging, werk, of in `t gunstigste geval een vrijwilligersbaan van empatische jongere mensen. Aangezien oudere mensen oud zijn weten zij waarschijnlijk veel over de beweegredenen van mensen in `t algemeen, en willen zij daarom ook niemand echt tot `last`zijn, want ze hebben meestal hun trots niet verloren. Als je er dan zo voorstaat is de keuze voor Zora best logisch, een beetje de illusie van `contact` maar niemand tot last en niemand die zeurt. Rest mij nog de vraag waarom moeten wij zo oud woren eigenlijk ?

  4. Alhoewel, voor die ene vrouw hoefde het allemaal niet meer zo. Dat was ook geen geheim. Vandaar dat ze antidepressiva krijgt. Want het moet wel leuk blijven natuurlijk. Iedereen moet het naar z’n zin hebben. Vervelend alleen dat ze die antidepressiva niet inneemt. Nu blijft ze somberen.

    Overigens, wat je eigenlijk zou moeten doen is die aflevering van Tegenlicht over het basisinkomen combineren met deze aflevering, die in wezen ging over de behoefte aan contact.

  5. Ik vind het wel grappig hoe snel dat kan gaan. 50 jaar welvaart, en het idee van niet dagelijks douchen en geen vochtige toiletdoekjes hebben, of contact met iemand boven de 60 hebben is iets om van te gruwelen!

  6. Filmtip: Robot & Frank http://www.imdb.com/title/tt1990314/
    Zelf heb ik dat wel vaker met dingen die bezield raken, en ze hoeven niet eens tegen me te praten. Ik weet nog hoe moelijk ik het had toen we afscheid moesten nemen van onze ouwe getrouwe Volvo Polar, die de APK niet meer haalde. Het was als een oude vriendin die weg ging. Voorgoed. Naar de sloop IIEEUW. Om te zwijgen over mijn 888, die volgens mij gewoon leeft. Vandaag heb ik ook een traantje weggepinkt toen mijn 4de hands lieve oude makker van een wasmachine meegenomen werd. Mijn steun en toeverlaat in het harde bestaan van moeder. *snik* Geef mij zo’n robot en binnen de kortste keren zijn we boezemvriendinnen. *googlet waar te bestellen*

  7. In de reportage wordt de indruk gewekt dat de robot zelfstandig de gesprekken voert, maar dat klopt niet; de tekst die Zora spreekt wordt ingetypt door een medewerker. M.a.w., het belangrijkste kenmerk werkt nog helemaal niet, en imho zal het ook nog een hele tijd duren voordat de techniek zover is.
    Anders was het wel leuk geweest ja.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *