Tegenlicht en de toekomst van de mensheid

Tegenlicht stond in het teken van de toekomst. Volgens filosoof Nick Bostrom, directeur van het Instituut voor de Toekomst van de Mensheid, wordt de toekomst zelden serieus genomen. De toekomst is vaak niet meer dan een beeldscherm waarop we onze eigen hoop en angsten kunnen projecteren. Dat moet anders.

En wie hadden we daar? Tegenlicht-stamgast Jim Rogers. Een Amerikaanse durfinvesteerder die elk jaar zijn tegenlicht laat schijnen op de ontwikkelingen in de wereldeconomie. Volgens de voice-over had Rogers ruim van tevoren de huizencrisis, de kredietcrisis én de eurocrisis zien aankomen, maar als ik Jim Rogers’ hoofd zie, moet ik altijd denken aan hoe hij ergens aan het begin van deze enerverende eeuw in een Tegenlicht-uitzending enthousiast vertelde over het opwindende investeringsklimaat dat er in IJsland heerste. Enige tijd later viel Icesave om.

Even later kwam Douglas Rushkoff aan het woord, schrijver van Life, inc. Hij meent dat de burger op het punt staat te ontdekken dat ie geen multinationals en geen banken nodig heeft om z’n waar te verkopen. Als we dat beseffen, zal de mens waarlijk opbloeien. Peter Diamandis legde vervolgens uit hoe nieuwe technologieën ons zullen bevrijden van de dagelijkse sleur. De zon levert ons meer dan genoeg energie, we zullen water uit stront kunnen winnen en de mobiele telefoon zorgt ervoor dat iedereen, waar ook ter wereld, duizend maal zoveel informatie tot zich kan nemen dan Ronald Reagan tot zijn beschikking had toen die president van de US of A was. Dat je ook een hoop desinformatie uit je mobieltje kan halen, vergat hij gemakshalve.

Kortom: de hemel brak open, een gigantisch engelenkoor zong hallelujah en ik kreeg een onbedwingbare zin om naakt rond de meiboom te gaan dansen. Waarna Nick Bostrom mij weer op m’n plek zette. Hij vertelde over machines die vele slimmer zullen zijn dan wij. En die machines zullen machines maken die weer slimmer zijn dan zij. En die zullen weer machines maken die weer slimmer zijn dan zij. En ga zo maar door. De intelligentie van die machines is niet te bevatten. Worden wij dan niet overbodig, vroeg de interviewer. Voor een deel wel, zei Bostrom. Maar het hoeft niet te betekenen dat ons leven zinloos wordt. De meeste mensen zijn er toch al aan gewend dat er anderen slimmer zijn dan zij. Die voelen zich ook niet nutteloos.

In mijn hoofd hadden de machines die veel slimmer waren dan wij al lang bedacht dat de wereld beter af was zonder hun scheppers. Vlak voor zijn uiteenzetting had Nick ons rondgeleid door zijn Instituut voor de Toekomst van de Mens. Hij deed de deur van zijn eigen kamer open. ‘Hier zit ik,’ zei hij. En hij voegde eraan toe: ‘Niet nu natuurlijk.’ Vervolgens wilde hij ons voorstellen aan een econoom, een wiskundige en een computerspecialist. Maar die bleken ook niet op hun plek te zitten. Het Instituut voor de Toekomst van de Mens was uitgestorven. Ik vond het weinig hoopvol.

[Dit stukkie verscheen op Sargasso.]