Er zijn mensen die elk jaar, wanneer dat ten einde loopt, De Avonden van Gerard Reve herlezen. Ik stel me voor dat je op de 23e begint, elke dag een dag leest, zodat je op de 31e je Oudejaarsavond samen met Frits van Egters beleeft, een glaasje friszure appel-bessensap nuttigt en, niet lang nadat de klok heeft aangegeven dat het jaar is afgelopen, tegen jezelf mompelt dat het gezien is en niet onopgemerkt is gebleven, waarna je het boek dicht doet en te bedde gaat en wegglijdt in een al dan niet droomloze slaap.
Ik heb zelf De Avonden slechts één keer gelezen. Volgens mij zelfs voor mijn lijst. Prachtboek, daar niet van, maar ik lees te langzaam en er zijn te veel boeken die ik nog wil lezen, om één boek, hoe goed het ook is, voor de tweede keer te lezen. Ooit heb ik voor Sinterklaas De Avonden op cd gekregen, voorgelezen door de grote volksschrijver zelve. Maar ik ben er nog steeds niet toegekomen het in z’n geheel te beluisteren. Ga ik nog wel een keer doen, want wat is er fijner dan te luisteren naar het heerlijk rustgevende sonore stemgeluid van de oude meester die zijn legendarische boek voorleest? Weinig, denk ik, maar je moet er de tijd voor nemen, en het lukt me maar niet die in te ruimen.
Van de precieze inhoud kan ik niet zo heel veel herinneren. Behalve de beginzin, de eindzin en wat flarden tussendoor. Moeder die wijn denkt te kopen omdat haar zoon daar zo van houdt, maar met appel-bessensap thuiskomt. Vader die de poepklep van zijn broek heeft vergeten dicht te doen zodat je zijn reet ziet. Frits’ gehamer op de naderende kaalheid van zijn broer. En de algehele lamlendige eindejaarssfeer die over het hele boek hangt. Weet je wat, dacht ik daarom afgelopen zondag 23 december, laat ik de verfilming van De Avonden eens in de dvd-speler gooien. Met Thom Hoffman in de rol van Frits van Egters. En Rijk de Gooyer als diens pa.
Het begon gelijk al met een bijzonder interessant iets: de titelsequentie bleek geprojecteerd op een reliëf van Isis die Horus de borst geeft (waarbij Horus mij aan Mahatma Ghandi deed denken). Nu heb ik zelf vooral veel brieven gelezen van Gerard Reve. En in een aantal van die brieven legt hij het een en ander uit over zijn godsbesef, en dan vooral over zijn Maria-verering. Gerard Reve ziet Maria eigenlijk als een oeroude moedergodin. Een mythisch personage dat de oorsprong is van alles. Hij ziet in de verering van Maria een continuering van de verering voor Isis.
Ik vroeg me af of deze titelsequentie de interpretatie was van de regisseur die bekend was met de metafysische ideeën van de oudere, inmiddels tot het katholicisme bekeerde Gerard Reve, of dat deze interesse in de Egyptische oermoeder inderdaad reeds in De Avonden voorkwam. Ik kon me niet herinneren dat dit reliëf erin werd beschreven. Maar ja, ik was zoveel vergeten. Zo kon ik me ook niet herinneren dat De Avonden vol zat met homo-erotische fantasieën. Of zouden die er door regisseur Rudolf van den Bergh aan toegevoegd zijn? Kan iemand mij daar antwoord op geven? Ik kan natuurlijk zelf De Avonden even gaan herlezen, maar ik heb wel wat beters te doen.
[Dit stukkie verscheen op Sargasso]
Volgens mij zitten ze niet in het boek, maar ik zal vandaag eens kijken.
Niet dat het wat uitmaakt, maar het is geen appel-bessen, maar bessen-appel. Zitten er niet veel monologen in de film van Frits die tegen zijn speelgoedkonijn kletst?
“Kijk,’ zei zijn moeder. Ze stond voor het gasstel en wees achter zich op het aanrecht. ‘Bedoel je die fles?’ vroeg hij. Er stond een fles met donkerrode vloeistof. Op de hals zat een oranje capsule. Hij trad naderbij. ‘Wat is dat?’ vroeg hij. ‘Ik heb een fles wijn gekocht voor vanavond ,’ antwoordde ze, een aantal oliebollen uit de braadpan wippend. ‘Dat is prachtig,’ zei Frits. Hij nam de fles bij de hals op. Er zat een blauw etiket op met een gele rand. ‘Bessen-appel,’ las hij zacht. ‘Bessen-appel,’ zei hij bij zichzelf, ‘bessen-appel. Help ons, eeuwige, onze God. Zie onze nood. Uit de diepten roepen wij tot u. Verschrikkelijk.”
― Gerard Reve, De avonden
Zonde hoor en toch maar doen dat herlezen..Want het is voortdurend lachen geblazen door de terzijdes van Frits die in gedachten zijn ouders observeert..De kleine pesterijtjes met de kolenkit en de krant..Het spelen met de doofheid van vader..en de kaalheid van broer Joop..Ook in de contacten met zijn vrienden blijft hij achter een muur van cynisme verscholen.
Bijna uit, vlak voor Kerst begonnen.. moet voor oudejaar uit want na 1 januari is de prik er af. En wat die homo erotische dromen betreft..het zijn voornamelijk enge scènes waarin hij wordt achtervolgd of op een haar na onthoofd, soms is er een mooie jongen voor een raam..maar ja wat dat betekent dat moet je maar aan die mevrouw van Astro tv vragen ..
Een goed en gezond 2013 gewenst..!
Nou, ik heb geen homo-erotische fantasieën in het boek kunnen vinden. Ook geen Isis en Horus. Zelfs geen mooie jongen voor een raam..
In De Avonden, the movie beleeft Frits op een gegeven moment een fantasie waarin zijn vrouwelijke collega de hoofdrol speelt. Zij is aan het breien en opeens ziet Frits een bolletje wol onder zijn stoel. Hij gaat op zijn knieën zitten en kruipt vervolgens het bolletje wol achterna. Bij de bureaustoel van zijn collega aangekomen, blijkt het bolletje wol aan haar trui vast te zitten. In plaats van de trui groter te breien, breit ze de trui kleiner. Frits wordt langzaam verzwolgen door de wol en zijn collega krijgt een steeds kleiner truitje, totdat zij haar borsten ontbloot. Er druppelt wat melk uit haar rechtertepel (ik zag hierin een echo van het reliëf waarop Isis Horus de borst geeft). Vervolgens komt er een oud-klasgenoot van Frits binnen die met Frits’ collega de liefde begint te drijven. Terwijl zij bezig zijn, komt Frits overeind en geeft tot slot van de scène een tedere kus op de kont van zijn oud-klasgenoot. Of je dit echt een homo-erotische fantasie kunt noemen, weet ik niet zeker, maar het leek mij tekenend dat de kus op de kont van de man werd aangebracht.
Niet veel later komt Frits een ander oud-klasgenoot tegen, Maurits geheten, gespeeld door Pierre Bokma. Maurits heeft een korstje op zijn lippen en een lapje voor het oog. De gesprekken van de twee gaan over de wreedheden die Maurits bij kleine jongetjes zou willen aanrichten. Het gesprek gaat door tot in het huis van Maurits, waar Maurits op een gegeven moment toenadering tot Frits probeert te zoeken door zijn hand op diens knie te leggen, waarna Frits wegvlucht.
Een dag of twee later krijgt Frits van zijn broer te horen dat Maurits zich verhangen heeft en dat mijn zegt dat hij van de verkeerde kant was. Frits is geschokt, wat zijn broer vreemd vindt omdat Frits altijd juist zo dol is op dat soort verhalen.
Ik heb de film niet gezien.