Hoe ontmoet je een engel

Bovenop psychiatrische kliniek Mentrum aan de Bilderdijk Eerste Constantijn Huygensstraat staat, op een uitgeschoven ladder, zo’n dertig meter boven de grond, het levensgrote grijze beeld van een man die met zijn armen vooruit gestoken staat. Klaar om te springen, denk ik altijd als ik er naar kijk.

Toen ik er een tijdje geleden langs liep, besloot ik eens het bijbehorende bordje met uitleg te lezen. Het beeld bleek ‘How to meet an angel’ te heten, een titel die de associatie met eigenmoord, zoals de Hagenezen het zo mooi noemen, compleet maakte. Maar volgens de uitleg was het beeld een patiënt die klaar was met de behandeling en die op het punt stond om vol goede moed, met open armen, de stad weer in te gaan.

‘How to meet an angel’ is gemaakt door het Russisch-Amerikaanse kunstenaarsechtpaar Ilya en Emilia Kabakov. Volgens deze website verbeeldt het beeld ‘het stapsgewijze genezingsproces waar de cliënten van de kliniek dagelijks mee te kampen hebben, alsmede de actieve houding die daarbij nodig is.’ De armen zouden naar boven reiken, alsof de man zich uitstrekt naar een engel.

Toen ik dat las, moest ik denken aan de ladder die de bijbelse Jacob in zijn droom zag en die in verbinding stond met de hemel. Diezelfde Jacob worstelt in diezelfde bijbel een nacht lang met een mysterieuze man die, naar hij zelf vermoedde, God was. Aan het einde komt Jacob min of meer als winnaar uit de bus. Dat lijkt me wel een mooie metafoor voor de cliënten van Mentrum.

Aan het pand hingen spandoeken, met daarop teksten als: ‘TE KOOP: PSYCHIATRISCHE KLINIEK. WEGENS BEZUINIGINGEN.’

Dankzij de bezuinigingen op cultuur van dit kabinet raken er allemaal mensen die in de culturele sector zitten werkloos. U weet dat kunstenaars over een labiele geest beschikken en bovendien verslavingsgevoelig zijn. Als die hun baan kwijt raken, is de beer los. Die lopen binnen de kortste keren met hun ziel onder en een heroïnespuit in hun arm door de straten te dwalen. En dan kunnen ze vervolgens niet terecht in Mentrum om hulp te krijgen bij hun worsteling met God. En de mensen die er al in behandeling waren, komen ook op straat te staan.

Nog even, zo dacht ik toen, en Amsterdam wordt overspoeld door werkloze kunstenaars en psychiatrische patiënten. Dankzij Sam Gerrits ben ik bekend geraakt met de waterbedtheorie van Larry Wall: als je hier iets probeert in te drukken, komt het elders naar boven. Inmiddels zijn al die bezuinigingen ergens naar boven gekomen. Volgens Hoofdcommissaris Pieter-Jaap Aalbersberg zijn er steeds meer gekken op straat.

De man die daar bovenop de ladder staat, is gesprongen. Hij weet het zelf nog niet.