Gedempt (4)

Louis Andriessen en, ik meen, Peter Schat praatten ongeveer dertig jaar geleden, te Amsterdam, over Mozart. L.A. zei over Mozart: ‘De man van het grote Es-moment.’ En daar was Peter Schat het mee eens.
Ik wilde dat Es-moment ook wel eens horen, dus ik verzamelde en luisterde naar alles van Mozart. Het werk van Andriessen en Schat verzamelde ik ook, maar dat vond ik veel minder interessant dan Mozart.
Ik heb dat grote Es-moment van Mozart nooit gevonden. Als iemand weet in welk stuk het zit: please, write it in the commentaries!
Mijn kennis van Mozart is dus vrij groot geworden, door de jaren heen. Ik wist dat bijvoorbeeld Karel van het Reve en Maarten ’t Hart fans van Mozart waren, en ik kon dat niet goed snappen: hoe kunnen toch redelijk rationeel ingestelde persoonlijkheden zo gesteld zijn op zo’n, laat ik het maar eens eerlijk zeggen, componist van drakenstukken? Hoe kan iemand zoals KvhR, die gezegd heeft te houden van Bach’s Goldberg Variaties, óók houden van een stuk van Mozart? Het leek en lijkt mij onmogelijk. Als hij gezegd had: ik houd van de Goldberg Variaties en ik houd ook van Goebajdoelina, dan was het redelijker geweest.
Maar dat Es-moment is wel het begin geweest van mijn intrede in de klassieke muziek. Ik zal dat moment misschien nooit vinden, maar ik ben er Andriessen en Schat toch dankbaar voor.

32 Reacties

  1. Het S-moment bij Mozart is volgens mij het moment dat je je realiseert dat hij voornamelijk Shitmuziek componeerde.

  2. Waar te beginnen. Ja, bij rationeel misschien. Daar heb je niets aan bij muziek. Ook MtH en KvhR laten zich op dat gebied van hun irrationeelste kant zien. MtH en KvhR zijn ook veel emotioneler dan je misschien denkt, ze doen alleen hun best om hun argumentaties correct, helder en controleerbaar te houden. Dan krijg je misschien de reputatie van een al dan niet koude rationalist, maar die reputatie is volkomen onterecht.

    Verder, als je dan toch probeert met argumenten te komen, dan is het ‘als je A goed vindt, dan moet je B …’ wel een heel ongelukkige keus. Aan die categorie-indelingen is niets redelijks, je kunt je hoogstens voor jezelf afvragen waarom je componist A goed vindt en componist B niet. Dat is al moeilijk genoeg. Het voor een ander doen is onmogelijk.

    Dat je niet begrijpt wat er omgaat in een ander, die Mozart wel mooi vindt, ja dát is volstrekt eh… begrijpelijk. Ik begrijp ook jouw voorkeur niet. Ik hou juist heel erg van Bach en ontzettend van Mozart, gelukkig mag ik op m’n begrafenis drie stukjes laten horen, denk ik dan (kan ook Händel er nog bij). Maar ik zal toch niet gauw zeggen dat jij met jouw set voorkeuren ook iets anders mooi of lelijk moet vinden.

    Maar dit is niet de feedback waar je om vroeg. Het Es-moment! Zou het kunnen dat ze het over het Es van Freud hebben? Dat lijkt me namelijk typisch iets voor die figuren, in die jaren, om alles te psychoanalytiseren. Ik kan me wel een beetje voorstellen dat Andriessen en Schat Mozart als een bevrediger van kinderlijke behoeften zagen. Ik pieker alleen wel over dat MOMENT. Weet je zeker dat je dat goed onthouden hebt (en de rest ook)?

  3. Ja, ik heb goed onthouden dat die twee het over Mozart hadden. Ze waren zeer enthousiast over zijn werk en in het bijzonder over dat Es-moment, waarbij die Es een verlaagde E is. Een noot dus.
    En naar die noot heb ik jarenlang tevergeefs gezocht. Ik weet dat je niet moet zoeken in zijn Kleine Tanzmusik (het gros van zijn werk dus, waaraan ik zo’n hekel heb), want dat is allemaal vrolijke hupperdepup. Je moet het eerder zoeken in zijn Requiemmis of zijn Symfonie in G klein (stukken die ik wél prachtig vind).
    Als je nog eens iets zoekt voor bij je begrafenis, dan zou je ook eens moeten kijken onder de naam Zelenka. Dat was een tijdgenoot van Bach en Händel, van wie vier jaar geleden nog heel weinig te vinden was, maar van wie nu YouTube al aardig wat werk heeft. Oliver Sacks schreef eens dat hij in een depressieve periode naar een hem onbekend stuk van Zelenka ging luisteren, en opgekikkerd weer thuiskwam. Dat kan ik me inderdaad goed voorstellen.
    Het opkikkerende effect dat Bach op mij heeft (maar ook Zelenka of bijvoorbeeld Händel met zijn orgelconcerten), heeft Mozart niet op mij, en ik kan me niet goed voorstellen dat het in iemand anders z’n hoofd anders toegaat dan in het mijne.

  4. Ja, Zelenka is mooi! Heb 1 cd’tje met muziek van ‘m, in zo’n reeks van Harnoncourt, ongeveer de eerste cd’s die ik kocht, heel veel waar voor mijn geld. Kan ‘m even niet vinden, weet niet meer hoe de muziek heet.

    Jammer van de Es, ik dacht ook wel eerst aan de noot, maar dacht ook: ja, in welk stuk komt géén Es voor, bij wijze van spreken. Daar is geen beginnen aan. En die paar stukken in Es, die zijn geweldig maar niet speciaal het geweldigste dat Mozart ooit heeft geschreven. En dat kun je ook niet echt Es-momenten noemen.

    Kortom, ik vond mijn theorie mooier al bleef ik daarbij ook met dat moment zitten, en als jij zegt dat het echt over de noot ging, dan neem ik dat maar aan. Jammer.

    Ze hebben het misschien toch over een bepaald stuk gehad, waarin en un momento dano heel veel instrumenten tegelijk die Es spelen?

  5. Ze hadden het over een stuk waarin die Es op een zeker moment zeer pregnant gespeeld werd, voor zover ik me het gesprek herinner.
    Enfin. Je weet wel hoe ik dan ga zoeken. Ik ga dan niet zoeken in de bladmuziek, want dat zou wel zéér verstandig zijn geweest. Nee, ik ga verzamelen en lezen, kortom, ik ga zoeken om niet te vinden.
    Mijn methode heeft overigens ook zijn voordelen: je komt nog eens ergens, zou je kunnen zeggen. Via Mozart kwam ik al gauw op Bach en toen was Glenn Gould ook niet ver weg meer. En toen waren bijvoorbeeld Sweelinck en Byrd ook te beluisteren, enz. En zo heeft mijn smaak zich in ruim 30 jaar ontwikkeld.

  6. Ik had nog nooit van Zelenka gehoord, maar na beluistering van wat stukjes op youtube moet ik zeggen: lang niet slecht. Als enige 2 keer beluisterd [en zometeen nog een keer]: Miserere in C minor ZWV 57-Mov.& 2/6. Mooi plaatje erbij van vanitasstilleven met doodshoofd en zandloper, ik voelde me meteen ’thuis’.

    Ben, volgens mij heb jij behoorlijk veel verstand van muziek. Ik helemaal niet. Kan alleen maar zeggen wat me bevalt en wat niet. En toch nemen we allebei de Goldbergvariaties mee naar dat onbewoonde eiland. Dat vind ik wel grappig.

  7. Ik heb ook weinig verstand van muziek. Ik kan het bijvoorbeeld nauwelijks spelen, ik heb alleen een jaar of zes pianolessen gehad (veertig jaar geleden), dus ik kan ook de noten wel lezen. Maar ik kan ook eigenlijk alleen maar zeggen: dit stuk bevalt me, en dat stuk bevalt me minder.
    Ik ben wel betrekkelijk goed thuis geraakt in de oudere muziek van vóór de barok, toen een kwartje nog een kwartje was en iedereen katholiek naar de kerk ging. Muziek van Ockeghem, Dufay, Byrd, Tallis, Palestrina etc.
    Ik wil in mijn Gedemptjes mijn muzieksmaak etaleren, die loopt van anonieme 11de-eeuwse koren totaan Haukur Tómasson, en die smaak wil ik presenteren aan de hand van YouTube-filmpjes, want YouTube is inmiddels wel het beste medium voor een muziekliefhebber.

    Nog even over de Goldbergvariaties (zie ook: http://nl.wikipedia.org/wiki/Goldbergvariaties): jij zei dat het een cyclisch stuk was: aria-30 stukjes-aria. Maar het is dus ook intern nog cyclisch: 10 wieltjes van elk 3 stukjes draaien er om elkaar heen. Mede daardoor is het het mooiste stuk dat ooit gemaakt is, denk ik.

    Maar Zelenka kon er ook wat van. Dat vond Bach zelf trouwens ook, hij correspondeerde met Zelenka. Dat Miserere is inderdaad prachtig.

  8. Heb het nu al een keer of 7 ‘gedraaid’ op You Tube en vind het steeds mooier worden.

    Dat van die 10 wieltjes van elk 3 stukjes die om elkaar heen draaien wist ik niet. Of het mede daardoor het mooiste stuk ooit gemaakt is kan ik niet beoordelen, maar de mens is
    gevoelig voor structuren. Moet nu denken aan een dialoog uit een boek van Flann O’ Brien [ weet zo gauw niet meer welk] waarin iemand het erover heeft dat een schaap eigenlijk alleen maar bestaat uit een heleboel kleine deeltjes die allemaal om elkaar heen draaien. Waarop de ander bezorgd vraagt: Maar wordt dat schaap dan niet duizelig?

  9. Heb wat van Haukur Tómasson [had ik ook nog nooit van gehoord] beluisterd en die lijkt me wel in orde, al moet je er voor in de stemming zijn. Er zit iets in wat je weids, verstild of eenzaam zou kunnen noemen, afhankelijk van wat voor soort karakter je hebt. Je hoort dat ook bij Björk, al maakt die heel andere muziek. Zo’n lege en barre omgeving doet kennelijk iets met je, want in Finse muziek zit het ook.

  10. PS: Bij Nils Petter Molvaer hoor je het ook en die komt uit Noorwegen. Dat kan haast geen toeval zijn.

  11. Je hebt een Zelenka-moment! Da’s mooi. Je zou ook eens moeten luisteren naar zijn Klaagzangen van Jeremias, hoe heet het ook…? Lamentations of Jeremiah. Daar heb ik mijn Zelenka-moment mee gehad, indertijd.

  12. Denk ik dat ik nooit iets meemaak, blijkt dat ik een Zelenka-moment heb gehad. Veel gekker moet het toch niet worden..

  13. Je zet me wel aan het werk, maar ik heb ook even naar die Lamentations geluisterd. Mooi, al kan ik om mij onbekende redenen niet goed tegen klassiek geschoolde vrouwenstemmen. Vroeg me wel steeds af: waar doet het me toch aan denken? Maar dat was dus gewoon Bach.. Alleen wat lichter. Bach Light. Haha!

  14. Van al die melancholie heb ik ondertussen wel zin gekregen om het op een zuipen te zetten.. Je wordt bedankt, Ben!

  15. Heb een glas wijn gedronken, maar aangezien ik niet de indruk krijg dat de situatie daardoor verbetert laat ik het daar maar bij. Misschien kan ik beter katholiek worden.

  16. Dat was voor de grap, hoor, Spencer! Word niet katholiek!!!
    Wel kun je je eens gaan verbazen over het volgende. Het katholicisme is, vergeleken met bijvoorbeeld het lutheranisme of het calvinisme, een optimistisch geloof. Hoe komt het dat de katholieke muziek toch door de eeuwen heen zo pessimistisch klinkt? Ik weet het (nog) niet, maar ik hoop er nog achter te komen.

  17. Niet verkeerd, die triosonate, maar ik hou niet zo van dat instrument ‘oboe’. Hoe heet dat in het Nederlands, klarinet? Klinkt me te veel als een neusfluit voor gevorderden. Zeg maar.

  18. Dat noemen ze hier een hobo. Vreemd dat je daar niet zo van houdt. Maar ik houd weer niet van bijvoorbeeld de klarinet, de piccolo of de harp(!).
    Calvinistische muziek ken ik eigenlijk niet zo goed, want ze móchten daar, geloof ik, niet muziek maken. De kerk was opgeruimd en opgeruimd moest hij maar blijven ook, krijg ik het idee. De lutheranen, daar is Bach er één van.
    Die katholieken, die lijden altijd zo verschrikkelijk. In hun muziek, wel te verstaan, want wat ze daarbuiten allemaal deden, daar zullen we het maar niet over hebben.
    Nu is het wel in zoverre te verstaan, dan ze wel moeten lijden, want ze gaan eerst het vagevuur in. Dat doe je niet met een grote glimlach op je gezicht natuurlijk. En dan kom je voor de Grote Schepper te staan. Ook niet met een lach op je gezicht, want je kijkt wel uit.
    Dat begrijp ik allemaal wel, maar ik begrijp bijvoorbeeld niet waarom al die gezangen zoals Tu Es Petrus, waarvan je toch zou verwachten dat ze in majeur geschreven zouden staan, in mineur staan. Onbegrijpelijk. Een moderne Eerste Minister zou daartegen in opstand zijn gekomen.

  19. Een hobo. Ja, natuurlijk. Stom dat ik daar niet op kwam, de spelling verschilt nauwelijks. Klarinet, piccolo en harp vind ik ook niks. Klinkt allemaal zo eh.. truttig? Maar het kan verkeren. Vroeger vond ik clavecimbel ook niet om aan te horen, maar daar heb ik nu geen last meer van. Ooit een enorme doos cd’s met Bach op clavecimbel bij het Kruidvat gekocht [voor bijna niets] en daar luister ik geregeld naar. Het allereerste ‘riedeltje’ van het wohltemporierte Klavier mogen ze tijdens m’n uitvaart draaien. Bach klinkt de meeste mensen trouwens ook nogal somber in de oren, dus misschien waren het niet alleen de katholieken die leden..
    Het valt me op dat je het nooit over popmuziek hebt. Heb je daar een hekel aan of weet je er gewoon niets van af?

  20. Van de popmuziek weet ik inderdaad weinig. Ik heb er wel naar geluisterd, in de jaren zestig en zeventig, zoals iedereen: Beatles, Stones, Cream, Who, Dylan, Cuby (het beste popnummer dat ik ken: Tangled up in Blue van Dylan).
    Maar zo rond 1973 begon ik me te interesseren voor Mozart, Bach, Gould en toen was er geen plaats meer voor Deep Purple en Black Sabbath.
    Maar ik ben wel geïnteresseerd, de laatste paar jaar, in dat enorme snelle gitaarwerk van de death metal enz.

  21. We zullen maar aannemen dat dat je manische kant vertegenwoordigt..

    Ken je trouwens de Pachelbel Rant van ik weet niet hoe die jongen heet? Staat ook op You Tube.

  22. Een betere komediant is Bill Hicks (1961-1994, hij stierf aan alvleesklierkanker). Je kunt hem ook op YouTube zien.

  23. Ken ik, maar die heeft dan weer geen liedje gemaakt over het veelvuldig citeren van de Canon in D in popmuziek. En dat vind ik nou net zo interessant: dat er in muziek, maar ook bijvoorbeeld in literatuur en beeldende kunst, allerlei clichématige basis- of oervormen bestaan waar mensen over de hele wereld steeds weer op blijken te ’tippelen’. En dan heb ik het over gewone, ‘doorsnee’ mensen, niet over intellectuele kunstkenners e.d.. Zo onderzochten Komar en Melamid wat men zich in diverse landen voorstelde bij het ‘ideale schilderij’ door steeds honderden inwoners naar hun voorkeuren te vragen en die te combineren tot iets wat je aan de muur zou kunnen hangen. Je ziet dan een duidelijke internationale voorkeur voor het zogenaamde ‘landschapje’ met steeds weer dezelfde elementen die terugkeren: water, groen, dieren, mensen, een kind. Jammer genoeg werd niet onderzocht waaróm die dingen steeds terugkeren, maar dat kon ik gelukkig zelf wel bedenken.

  24. Ik herinner me een mooi gesprek tussen Komar & Melamid en Peter Solman, voor een publiek van studenten, ergens in Amerika. In dat gesprek zei Melamid dat hij had ‘onderzocht’ welk schilderij je moest schilderen in Amerika: een bosje, George Washington in kleurig kostuum, een meisje, water en lucht. ‘A lot of blue!’
    Een aardig stel, Komar & Melamid.
    Over de goede en slechte kanten van cliché’s kun je van alles lezen in Karel van het Reve’s eerste boek uit 1962: ‘Rusland voor beginners’, en dan vooral in het hoofdstuk over Tsjechov.

  25. Blauw is de populairste kleur ter wereld. 40 procent van alle mensen geeft blauw als lievelingskleur op. Nummer 2 is paars met slechts 14 procent. Het is dus niet vreemd dat mensen graag ‘a lot of blue’ op ‘hun’ schilderij willen zien. De aanwezigheid van bomen [en dieren] geeft aan dat er op die plek leven mogelijk is. En dan kun jíj er dus ook [over]leven en je voortplanten [meisje]. Om de plek een ‘eigen’ tintje te geven, minder anoniem te maken, kun je er – als je Amerikaan bent – bijvoorbeeld George Washington aan toevoegen. Of een nationale vlag. Op de meeste door Komar & Melamid samengestelde schilderijen komen genoemde elementen voor. Er zit dus systeem in. Mensen willen graag een plek waar ze kunnen [over]leven en zich thuis voelen aan de muur hebben. Dat is een soort oerbehoefte. Waarmee ook verklaard kan worden waarom zoveel mensen een vijvertje in hun tuin willen. Zonder water is er immers geen leven mogelijk.
    Ik was al van plan om meer van Karel van het Reve te gaan lezen. Als eerste dan maar ‘Rusland voor beginners’.

Laat een antwoord achter aan oz Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *