Lessen in duisternis

In het begin zien we één grote vuurzee. Zo te horen, horen we Wagner. Das Rheingold of zo. We zien een menselijke gestalte. Op z’n rug. Trillende lucht, zwarte wolken, oranje vuurzee, nietig silhouet. Net de Monnik Aan Zee van Casper David Friedrich. Werner Herzog is een romanticus. Maar dan wel een van het illusielose soort. De nietige mens tegenover de genadeloze natuur. Stond de monnik van Friedrich voor een echte natuurkracht, deze monnik staat voor een zee die door mensenhanden is veroorzaakt.

Het is 1992. Saddam Hoessein heeft uit wraak voor het verlies van de Eerste Golfoorlog de oliebronnen in Koeweit aangestoken. Werner Herzog vliegt er overheen en filmt het vanuit de helikopter. Mens tegen de elementen.

En tegen zichzelf.

Tussendoor filmt Herzog de inventarisatie van een martelkamer. Langzaam glijdt de camera langs zagen, tangen, staven, elektriciteitskabels, bebloede doeken en een broodrooster. Een gesluierde vrouw in beeld. De lijzige stem van Herzog vertelt dat de vrouw heeft moeten toezien hoe haar twee zonen zijn doodgemarteld. Sindsdien is zij haar spraakvermogen kwijt. Toch probeert ze duidelijk te maken wat er is gebeurt. Gebaren en klanken. En een intens verloren blik.

Daarna een moeder met haar zoontje. Het zoontje praat ook niet meer. Een jaar daarvoor stormden soldaten hun huis binnen. Trapten het jongetje voor z’n kop, gingen op ‘m zitten en schoten z’n vader dood. Sindsdien weigert het jongetje te spreken. Ik moest aan Die Blechtrommel denken en vroeg me af wat er nu, inmiddels een jaar of 27, van ‘m zou zijn geworden. Praat hij nu? Leeft hij nog? Leeft zijn moeder nog? Denkt hij nog wel eens terug aan die dag dat die Duitse filmploeg voor ‘m stond? Of aan de dag dat ze zijn vader vermoordden?

Raketaanvallen, martelingen, brandende olievelden: het menselijk kunnen staat voor niets. De camera maakt adembenemende beelden van pikzwart bewolkte hemels, helse vuren en kokende oliemeren. Het lijkt onbedwingbaar, toch zijn de mannen van Boots & Coots bezig om de vlammen te temmen en deze chaos te knevelen. En het lukt ze. Het lukt ze deze megalomane destructiviteit op hun knieën te dwingen. Terwijl ze de vuren blussen, moeten ze zelf worden geblust, maar het lukt ze. Het zijn avonturiers natuurlijk. Ze doen dit niet uit idealisme. Maar toch, je hebt dit soort onverschrokken malloten nodig om de wereld in bedwang te houden als het even uit de klauwen escaleert.

En net als je bedenkt hoe goed het is dat deze avonturiers deze milieuramp in de perken hebben gehouden, zie je een van de mannen met een brandende fakkel naar een gebluste oliefontein lopen. “Gaat hij de olie weer aansteken”, horen we Werner Herzog denken. En dat is precies wat er gebeurt. De olie brand weer. En goed voorbeeld doet volgen. Een andere oliebron brandt ook weer. Ze kunnen niet zonder het vuur.

NPO Doc zendt deze maand vijf documentaires van Werner Herzog uit, waaronder Lessons of Darkness.

Molovich
Erkend miskend genie. Motto: succes is voor losers.

4 Reacties

  1. Mooi stukje. Op Discovery [of zo] zag ik eens ’n programma over een Amerikaanse seriepyromaan. Het duurde lang voor ze hem hadden, niet in de laatste plaats omdat het een brandweerman bleek te zijn. Tja, daar denk je niet zo snel aan.

    1. Niet? Als je wil spelen met het speelgoed, zorg dan dat je in de buurt bent van het speelgoed. Gaat geloof ik voor elke abberatie wel op.

  2. Jij bent zelf een aberratie dus jouw mening telt hier niet. Over aberraties gesproken: hoe zit het met al die horizontale blauwe strepen in de laatste Star Trek film? Hoe moet ik die duiden? En hier telt je mening juist weer wél.

    1. Ik viel in slaap bij de laatste :-( Heel de wereld is lyrisch over die Benedict Cumcummerband maar ik vind alles waar ik hem in gezien heb te saai voor woorden. Correlatie?

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *